Mija rok z encykliką Laudato si’. Mamy nadzieję, że inspiruje Was do lepszego zaangażowania w troskę o przyrodę. Oto kilka praktycznych pomysłów, których autorem jest br. Antoni Marczewski, dominikanin i ornitolog. Proponuje on wychodząc od konkretnych myśli z eko-encykliki następujące obszary działania: różnorodność biologiczna, uszanowanie wszystkich stworzeń, troska o przyrodę w najbliższym otoczeniu oraz wartość gatunków samych w sobie. Co jeszcze można dodać do owych działań, aby jako chrześcijanin być też uważnym, odpowiedzialnym współgospodarzem świata przyrody?

Różnorodność biologiczna

• „Drogi, nowe uprawy, ogrodzenia, zbiorniki wodne dzielą obszary w taki sposób, że populacje zwierząt nie mogą już migrować lub poruszać się swobodnie, co prowadzi do zagrożenia wyginięciem niektórych gatunków.” Istnieją alternatywy przynajmniej łagodzące skutki tych działań, takie jak tworzenie korytarzy biologicznych, ale w niewielu krajach mamy do czynienia z taką troską i taką wrażliwością. LS 35
  • Poszukaj sposobu na ograniczenie kolizji ptaków z oknami (np. zawieś firanki/zasłony, zmniejsz częstotliwość mycia okien).
  • Zwalniaj wjeżdżając samochodem na drogę przechodzącą przez las.
  • Wesprzyj działania osób/organizacji zajmującym się pomocą płazom migrującym przez drogi
  • Zadbaj o prześwity pod murem/ogrodzeniem, aby umożliwić swobodne przemieszczanie się drobnym zwierzętom.

• Patriarcha Bartłomiej szczególnie podkreślił konieczność wyrażenia skruchy z powodu braku naszej dbałości  o planetę, ponieważ «każdy z nas na miarę swych skromnych możliwości przyczynia się do małych katastrof ekologicznych». Jesteśmy wezwani do uznania «naszego mniejszego lub większego wkładu w szkody i zniszczenie środowiska. (…) <<Jeśli bowiem ludzie powodują wymieranie gatunków oraz zniszczenie różnorodności biologicznej Bożego stworzenia, (…)— to wszystko to są grzechy»  – LS 8
• „Każdego roku znikają tysiące gatunków roślin i zwierząt, których nie będziemy już mogli poznać, których nie będą już mogły zobaczyć nasze dzieci, gatunków utraconych na zawsze. Zdecydowana większość ginie z przyczyn związanych z jakimś ludzkim działaniem. Z naszego powodu tysiące gatunków nie będzie swoim istnieniem chwaliło Boga ani też nie będą przekazywać nam swego orędzia. Nie mamy do tego prawa.” – LS 33
  • Kosząc ustawiaj kosiarkę na najwyższej wysokości koszenia. Pozwala to uniknąć przypadkowego zabicia np. ropuch.
  • Zapoznaj się i przestrzegaj zasad remontowania/ocieplania budynków uwzględniających żyjące w nich zwierzęta (ptaki i nietoperze).
  • Jeśli znasz kogoś, kto wypala wiosną trawę na łąkach, przedstaw mu szkodliwe skutki takiego działania.

Uszanowanie wszystkich stworzeń

• „Zapewne niepokoją nas informacje o wyginięciu określonego gatunku ssaków lub ptaków, bo są one bardziej widoczne. Ale dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemów potrzebne są również grzyby, glony, owady, gady i niezliczona różnorodność mikroorganizmów. Niektóre mniej liczne gatunki, których zazwyczaj się nie zauważa, odgrywają zasadniczą rolę w stabilizacji równowagi danego miejsca.” LS 34
  • Jeśli znasz kogoś, kto wypala wiosną trawę na łąkach, przedstaw mu szkodliwe skutki takiego działania.
  • Planując nowe nasadzenia w ogrodzie lub na działce szukaj przede wszystkich rodzimych gatunków roślin, przystosowanych do lokalnych warunków i powiązanych z innymi lokalnymi organizmami.
  • Jeśli masz własny ogród, pomyśl o stworzeniu w nim kompostownika
  • Jeśli mieszkasz na wsi i masz taką możliwość, zadbaj z lokalną społecznością o obecność głowiastych wierzb (http://bocian.org.pl/wierzby/przepis), które zwiększają lokalne walory estetyczne i stanowią środowisko życia dla wielu różnych organizmów.

Troska o przyrodę w najbliższym otoczeniu

• To niewłaściwe, aby mieszkańcy naszej planety żyli przytłoczeni coraz bardziej betonem, asfaltem, szkłem i metalami, pozbawieni fizycznego kontaktu z naturą. – LS 44
• (…) święty Franciszek, wierny Pismu Świętemu, proponuje nam uznanie przyrody za wspaniałą księgę, w której Bóg do nas mówi i przekazuje nam coś ze swego piękna i dobroci: «z wielkości i piękna stworzeń poznaje się przez podobieństwo ich Stwórcę» (Mdr 13, 5), a «Jego potęga oraz bóstwo stają się widzialne dla umysłu przez Jego dzieła» (Rz 1, 20). Z tego względu żądał, aby w klasztorze zawsze zostawiano część ogrodu nie uprawianą, aby rosły w niej dzikie zioła, tak aby ci, którzy je podziwiają, mogli wznieść myśl do Boga, twórcy tak wielkiego piękna. – LS 12
  • Planując nowe nasadzenia w ogrodzie lub na działce szukaj przede wszystkich rodzimych gatunków roślin.
  • Wieszaj odpowiednio zaprojektowane budki lęgowe
  • Zapoznaj się i przestrzegaj zasad remontowania/ocieplania budynków uwzględniających żyjące w nich zwierzęta (ptaki i nietoperze).
  • Jeśli masz psa, wiosną wyczesz go na dworze. Wiele ptaków wykorzysta zostawioną sierść przy budowie gniazd.
  • Stwórz poidełko dla ptaków (np. z podstawki pod doniczkę), szczególnie w okresie upałów.
  • Jeśli dokarmiasz zimą ptaki, rób to odpowiedzialnie i z wykorzystaniem odpowiedniego pokarmu.
  • Pomyśl nad zasadzeniem pnączy, które dodają atrakcyjności ścianie/murowi i stanowią miejsce lęgów i schronienia dla zwierząt.
  • Poszukaj fragmentu ogrodu lub działki, gdzie mógłbyś ograniczyć działania (grabienie liści, koszenie trawy) i pozwolić tam działać samej przyrodzie („ogród św. Franciszka”/”minirezerwat”)

Wartość gatunków samych w sobie

• W swojej pierwszej encyklice [Jan Paweł II – przyp. A.M.] ostrzegł, że «człowiek zdaje się często nie dostrzegać innych znaczeń swego naturalnego środowiska, jak tylko te, które służą celom doraźnego użycia i zużycia» - LS 5
• Ale nie wystarczy myśleć o różnych gatunkach jedynie jako ewentualnych „zasobach”, które można by eksploatować, zapominając, że mają one wartość samą w sobie. – LS 33
  • Przestrzegaj etycznych zasad fotografowania i obserwowania zwierząt – pamiętaj, że nadrzędnym celem jest zapewnienie im bezpieczeństwa i spokoju, szczególnie w okresie wychowywania młodych. Chęć zrobienia dobrego zdjęcia lub przyjrzenia się jakiemuś zwierzęciu z bliska nie mogą być stawiane ponad dobro zwierząt.
  • Na terenach chronionych trzymaj się wyznaczonych szlaków turystycznych i ścieżek przyrodniczych; nie rozpalaj ognisk w miejscach do tego nie przeznaczonych – pamiętaj, że szacunek należy się zarówno roślinom i zwierzętom żyjącym w tym miejscu, jak i ludziom, którzy w przyszłości przybędą w to miejsce by podziwiać przyrodę.

Wspieranie działań naukowców, osób i organizacji zaangażowanych w ochronę przyrody

• Godny pochwały jest wysiłek organizacji międzynarodowych oraz organizacji społeczeństwa obywatelskiego uwrażliwiających mieszkańców posługujących się również dozwolonymi prawem mechanizmami nacisku, aby każdy rząd wypełniał swój nieprzekazywalny obowiązek ochrony środowiska i zasobów naturalnych swego kraju, nie zaprzedając się fałszywym interesom lokalnym czy międzynarodowym. – LS 38
• Wszyscy możemy współpracować jako narzędzia Boga w trosce o stworzenie, każdy ze swoją kulturą i doświadczeniem, swoimi inicjatywami i możliwościami. – LS 14
  • Poszukaj działań realizowanych dla ochrony przyrody, w których mógłbyś wziąć udział jako wolontariusz.
  • Każdy kraj jest odpowiedzialny za troskę o tę rodzinę, dlatego powinien dokonać dokładnej inwentaryzacji żyjących gatunków w celu opracowania programów i strategii ochrony, dbając ze szczególną troską o te, które są zagrożone wymarciem.
    • Zaangażuj się w projekt realizowany w ramach tzw. „nauki obywatelskiej” ang. Citizen science (np. zgłoś obserwację ptaka z obrączką do Krajowej Centrali Obrączkowania)

Antoni Marczewski OP, brat-student w Kolegium Filozoficzno-Teologicznym Dominikanów w Krakowie, magister biologii Uniwersytetu Gdańskiego, b. specjalista ds. komunikacji w Ogólnopolskim Towarzystwie Ochrony Ptaków. Współautor (z Michałem Maniakowskim) książki "Ptasie ostoje". Publikował teksty o ptakach i ochronie przyrody w kwartalnikach "Ptaki", "Ptaki Polski", "Salamandra", miesięczniku "Dzikie Życie" oraz w "Rzeczpospolitej". Współpracował z portalami "birdwatching.pl" i "foto-ptaki.pl".