Laudate Deum w perspektywie watykańskiej

„Laudate Deum” można rozumieć jako „zaktualizowaną”, ponowną lekturę analizy klimatycznej – opartą na apelu o nawrócenie ekologiczne, sformułowanym już w „Laudato si’”, a teraz przekształconym w świetle nauczania o przyjaźni społecznej i braterstwie, wyrażonego w encyklice „Fratelli tutti” – pisze ks. Anthony O. Ekpo z Dykasterii ds. Integralnego Rozwoju Człowieka.

Dzień dobry z Rzymu i bardzo dziękuję jezuickiemu Uniwersytetowi Ignatianum i franciszkańskiemu Ruchowi Ekologicznemu św. Franciszka z Asyżu za zorganizowanie tej bardzo aktualnej dyskusji panelowej na temat Laudate Deum i zaproszenie mnie do podzielenia się kilkoma wstępnymi uwagami. Cieszę się, że mogę być z wami wszystkimi w ten wirtualny sposób i modlę się, aby wasze braterskie dyskusje i dialog w tych dniach przyniosły wiele owoców dla Kościoła i całej rodziny ludzkiej.

Minęło już osiem lat od Laudato si’, ale wraz z upływem czasu reakcje i podjęte kroki okazały się coraz bardziej niewystarczające, podczas gdy „świat, który nas przyjmuje, rozpada się i być może zbliża się do punktu krytycznego” (por. LD 2).

Nasze osobiste doświadczenia i dowody naukowe pokazują nam, że kryzys klimatyczny jest przytłaczający, a my już od dawna jesteśmy świadkami cierpienia spowodowanego tym trendem. Globalne zarządzanie rozczarowało swoją zdolnością do odpowiedniego zajęcia się tą kwestią, więc jaka jest droga naprzód w czasie, który nam pozostał? To pytanie jest sercem Laudate Deum. Jest to wezwanie do działania na rzecz zmian osobistych, zmian kulturowych, sojuszy, globalnych porozumień i wielostronnych działań z prawdziwym autorytetem… Wszystko to są praktyczne przykłady wspólnego podążania w tym samym kierunku.

Adhortacja apostolska zrodziła się z encykliki Laudato si’ i pod wieloma względami stanowi jej naturalny i organiczny rozwój. Z tego powodu można rozumieć Laudate Deum jako „zaktualizowaną”, ponowną lekturę analizy klimatycznej – opartą na apelu o nawrócenie ekologiczne, sformułowanym już w Laudato si’, a teraz przekształconym w świetle nauczania o przyjaźni społecznej i braterstwie, wyrażonego w encyklice Fratelli tutti. Widzimy to praktycznie, ponieważ Laudate Deum bazuje na podstawowych elementach obu encyklik – tekst łączy się z Laudato si’ w rozdziałach dotyczących pogłębiania się kryzysu klimatycznego i zbiega się z Fratelli tutti w identyfikowaniu przyczyn i możliwych dróg naprzód. Głównym przesłaniem jest szacunek dla naszego wspólnego domu – zawsze słuchać wołania ziemi i ubogich; szukać konkretnych i skutecznych rozwiązań. Tekst wzywa wszystkich ludzi dobrej woli, aby nie zastępowali miejsca Boga w ich relacji ze stworzeniem. To właśnie stąd pochodzi nazwa Laudate Deum („Chwalcie Boga”) – jest to ostrzeżenie, „ponieważ człowiek, który udaje, że zajmuje miejsce Boga, staje się najgorszym niebezpieczeństwem dla samego siebie” (por. LD 73).

Gdybyśmy chcieli skondensować istotę adhortacji apostolskiej w kilku słowach, moglibyśmy powiedzieć, że papież Franciszek podkreśla, że od 2015 r. do dziś poczyniono niewiele kroków naprzód. Obecnie zmiany klimatyczne przedstawiają się jako wyraźne zjawisko globalne, które zaprzecza wszelkim próbom ograniczenia go do ulotnych i okolicznościowych wydarzeń (zob. LD 7).

Aby stawić czoła kryzysowi, powinniśmy zacząć od przyjęcia „pewnej odpowiedzialności za dziedzictwo, które pozostawimy za sobą po naszym przejściu przez ten świat” (por. LD 18). Jednym z najważniejszych wniosków płynących z niedawnej pandemii COVID-19 jest nasz ścisły związek z innymi żywymi istotami i środowiskiem, a więc: „wszystko jest połączone” i „nikt nie jest zbawiany samotnie” (por. LD 19).

Papież Franciszek apeluje do nas jako do rodziny ludzkiej o planowanie polityki i społeczeństw obywatelskich, przedstawiając konkretną propozycję jako możliwą drogę naprzód, a mianowicie ostrożne i realistyczne przemyślenie multilateralizmu. Globalna współpraca jest niezbędna do rozwiązania kryzysu klimatycznego, dlatego wielostronne porozumienia między rządami są potrzebne, ale niewystarczające. Potrzebujemy również „bardziej skutecznych organizacji globalnych, wyposażonych w niezbędny autorytet, aby zapewnić globalne dobro wspólne” (por. LD 35), niezależne od indywidualnych interesów. Musimy uznać, że obecne i wcześniejsze podejścia są niewystarczające; dlatego konieczne jest ponowne przemyślenie sposobu podejmowania i legitymizacji decyzji międzynarodowych (por. LD 43).

Przez dziesięciolecia odbywały się międzynarodowe konferencje poświęcone kryzysowi klimatycznemu, ale często nie udawało się wdrożyć porozumień z powodu braku skutecznych mechanizmów monitorowania i sankcji. Kluczowe znaczenie ma przezwyciężenie egoistycznej postawy rządów w imię globalnego dobra wspólnego (por. LD 44, 52). Zbliżająca się konferencja COP28 w Dubaju może być ważnym punktem zwrotnym. Jednak niezbędna transformacja (na przykład w kwestiach energetycznych) nie postępuje wystarczająco szybko (por. LD 55). Musimy przezwyciężyć tendencję do szukania odizolowanych rozwiązań technicznych, ponieważ ryzykujemy, że pozostaniemy zamknięci w logice łatania (por. LD 56, 57), „podczas gdy proces degradacji, który nadal karmimy, postępuje pod spodem” (por. LD 57). Ci, którzy muszą interweniować, rządy i decydenci, muszą myśleć o wspólnym dobru, o przyszłości swoich dzieci, „a nie o przypadkowych interesach niektórych krajów lub firm” (por. LD 60). Ponieważ w rzeczywistości „jaki jest sens bycia dziś potęgą, która zostanie zapamiętana jako niezdolna do interwencji, gdy było to pilne i konieczne?” (por. LD 60).

Podsumowując, Ojciec Święty wzywa wszystkich – rządy, społeczeństwo obywatelskie, jednostki, ludzi wszystkich wyznań – do zaangażowania się w tę transformację. A wiernym katolickim szczególnie przypomina o ich odpowiedzialności za troskę o Boże stworzenie. Rzeczywiście, Franciszek zaprasza nas do kroczenia w komunii, razem, synodalnie, i do pracy na rzecz „pojednania ze światem, który nas chroni” (por. LD 69). Niech Bóg błogosławi was wszystkich, którzy uczestniczycie w tym ważnym i aktualnym wydarzeniu, będącym znaczącym krokiem w waszej wspólnej podróży do refleksji, wdrażania papieskiego nauczania i dbania o nasz wspólny dom.

Msgr. Anthony Onyemuche Ekpo

Tekst jest tłumaczeniem przesłania wideo w j. angielskim do dyskusji panelowej o Laudate Deum, która odbyła się w Krakowie 19 października 2023 r.

Został opublikowany w najnowszej książce wydanej przez REFA w ramach projektu klimatycznego.